از همان آغاز، سازمان ملل، اهمیت این نشست را دریافت و آن را به عنوان بخشی از راهبرد خود در زمینه تقویت صلح جهانی و گفت‌وگوی بین‌فرهنگی پذیرفت. حضور نمایندگان دبیرکل در تمامی نشست‌ها، ارسال پیام‌های رسمی و پیوند دادن کنگره با اهداف کلان توسعه پایدار، همه نشاندهنده این است که سازمان ملل کنگره را ابزاری موثر برای تحقق مأموریت خود در قرن بیست‌ویکم می‌داند.
- کنگره و ایده گفت‌وگوی تمدن‌ها
ریشه‌های ارتباط میان سازمان ملل و کنگره آستانه را می‌توان در ایده «گفت‌وگوی تمدن‌ها» جست‌وجو کرد. این ایده در سال ۱۹۹۸ میلادی توسط ایران در مجمع عمومی سازمان ملل مطرح و سال ۲۰۰۱ میلادی به طور رسمی به عنوان «سال گفت‌وگوی تمدن‌ها» نام‌گذاری شد. آنچه کنگره رهبران ادیان در آستانه- قزاقستان انجام داد، عملی‌سازی این ایده در سطح دینی و فرهنگی بود. در واقع، کنگره یک بُعد عینی به آن گفتمان بخشید و سازمان ملل نیز با بهره‌گیری از ظرفیت‌های خود این روند را تقویت نمود.
اگر گفت‌وگوی تمدن‌ها بیشتر بر تعامل میان فرهنگ‌ها و دولت‌ها تاکید داشت، کنگره رهبران ادیان جهان بر نقش دین در این فرآیند انگشت گذاشت. سازمان ملل نیز با توجه به تنوع فرهنگی و مذهبی جوامع، دریافت که بدون مشارکت رهبران دینی، هیچ پروژه صلح و توسعه‌ای نمی‌تواند پایدار باشد.
- پیام‌ها و مواضع دبیرکل‌های سازمان ملل
در طول دو دهه گذشته، دبیرکل‌های مختلف سازمان ملل از کنگره حمایت کرده‌اند.
• کوفی عنان در پیامی به نخستین نشست کنگره تأکید کرد که جهان پس از حوادث ۱۱ سپتامبر بیش از هر زمان دیگری به گفت‌وگو میان ادیان نیاز دارد. او این ابتکار دولت قزاقستان را الگویی الهام‌بخش برای سایر مناطق خواند.
• بان کی مون در دوران دبیرکلی خود بارها بر هم‌افزایی میان ادیان و اهداف توسعه پایدار تأکید نمود. وی معتقد بود که ادیان می‌توانند انرژی معنوی لازم برای تحقق این اهداف را فراهم کنند.
• آنتونیو گوترش در پیام به هشتمین کنگره ( ۲۰۲۲ میلادی) گفت: «در جهانی پر از بحران‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی، نقش رهبران دینی در ایجاد همبستگی و بازسازی اعتماد میان ملت‌ها حیاتی است.» او کنگره را بستری دانست که می‌تواند «اعتماد ازدست‌رفته در سطح جهانی» را بازگرداند.
این پیام‌ها نه صرفاً جنبه نمادین، بلکه کارکردی دیپلماتیک و سیاسی دارند. چرا که سازمان ملل از طریق آنها مشروعیت جهانی کنگره را تضمین می‌کند و در عین حال از کنگره برای تقویت ابتکارات خود بهره می‌گیرد.
- پیوند با اهداف توسعه پایدار
از سال ۲۰۱۵ میلادی که اهداف توسعه پایدار توسط سازمان ملل تصویب شد، کنگره رهبران ادیان جهان نیز این دستورکار را در مباحث خود وارد کرد. رهبران دینی در نشست‌های آستانه، بارها درباره مسائلی همچون فقرزدایی، عدالت اجتماعی، برابری جنسیتی و حفاظت از محیط زیست سخن گفته‌اند.
سازمان ملل متحد با تشویق این روند تلاش کرده است دین را از حوزه صرفاً معنوی خارج کرده و آن را به بخشی از راه‌حل مشکلات جهانی تبدیل کند.
به عنوان مثال، در نشست هفتم کنگره (۲۰۱۸میلادی) موضوع اصلی «رهبران دینی برای جهان امن و توسعه پایدار» بود. این نشان می‌دهد که کنگره عملاً به یکی از مجاری تحقق اهداف توسعه پایدار بدل شده و سازمان ملل آن را یک بازوی فرهنگی ـ معنوی برای این مأموریت می‌داند.
- نقش قزاقستان و هم‌افزایی با سازمان ملل
قزاقستان با میزبانی کنگره توانسته است جایگاه بین‌المللی خود را تقویت کند. این کشور نه تنها به عنوان پل میان شرق و غرب، بلکه به عنوان الگوی «مدیریت تنوع دینی» معرفی شده است. سازمان ملل نیز با حمایت از این ابتکار، از قزاقستان به عنوان شریک راهبردی در منطقه آسیای مرکزی بهره می‌گیرد.
به بیان دیگر، رابطه سازمان ملل و قزاقستان در قالب کنگره، رابطه‌ای دوسویه است: قزاقستان مشروعیت جهانی می‌گیرد و سازمان ملل یک بستر عملی برای تحقق آرمان‌های خود در زمینه صلح، گفت‌وگو و توسعه می‌یابد.
- نمادگرایی و اهمیت برای قزاقستان
برای قزاقستان، مشارکت سازمان ملل متحد در کنگره، معنای ویژه‌ای داشت و نشاندهنده جایگاه بالای بین‌المللی کشور، به‌رسمیت شناخته شدن نقش آن در گفت‌وگوی بین‌ادیانی و اعتماد بزرگ‌ترین نهادهای جهانی به ابتکار جمهوری قزاقستان بود.
شهر آستانه بار دیگر نه فقط به‌عنوان پایتخت آسیای مرکزی، بلکه به‌عنوان مرکز جهانی «دیپلماسی معنوی» مطرح شد.
- چالش‌ها و چشم‌اندازها
با وجود دستاوردها، چالش‌های جدی همچنان وجود دارد:
* گسترش عدم تحمل دینی و رادیکالیسم در مناطق مختلف
* تهدید علیه اماکن مذهبی
* رواج زبان نفرت در فضای دیجیتال
سازمان ملل متحد و جمهوری قزاقستان وظیفه خود می‌دانند که سازوکارهای پایدار برای مقابله با این مشکلات ایجاد کنند؛ از تدوین هنجارهای حقوقی گرفته تا اجرای برنامه‌های آموزشی.
چشم‌اندازهای آینده شامل این موارد است:
* گسترش همکاری کنگره با یونسکو و سایر نهادهای سازمان ملل
* ادغام ایده‌های این مجمع در برنامه‌های جهانی توسعه پایدار
* ایجاد ابزارهای نوین برای حفاظت از میراث فرهنگی و معنوی
نکته:
هشتمین کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی در آستانه – قزاقستان رویدادی بود که همگرایی بی‌نظیری میان ابتکار ملی قزاقستان و حمایت بین‌المللی سازمان ملل را به نمایش گذاشت. حمایت فعال این سازمان، مشارکت اتحاد تمدن‌ها و ترویج برنامه اقدام برای حفاظت از اماکن مذهبی، اهمیت جهانی این کنگره را دوچندان کرد.
سازمان ملل اعتبار و ساختار بین‌المللی را به کنگره افزود و قزاقستان سکوی منحصربه‌فردی برای تحقق عملی ایده‌های صلح و تسامح فراهم کرد. امروز که جهان با تهدیدات جدیدی روبه‌رو است، کنگره آستانه و مشارکت سازمان ملل متحد، نمادی است از اینکه دیپلماسی معنوی و گفت‌وگوی فرهنگی می‌تواند و باید نقشی کلیدی در تقویت ثبات جهانی ایفا کند.
منبع:
نظر شما